عملکرد دانه در ژنوتیپ‌های سه گونه براسیکا (Brassica napus L., B. rapa L., B. junceae L.): اثر بارندگی و خارج قسمت فتوترمال در شرایط دیم گنبد

نویسنده

چکیده

    با توجه به افزایش تنش خشکی و گرمای انتهای فصل رشد در منطقه گنبد، بررسی و انتخاب ژنوتیپ های برتر از گونه های مختلف جنس براسیکا مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. بدین منظور آزمایشی مزرعه‌ای طی سه سال زراعی 85-1382 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد اجرا شد. بیست ژنوتیپ از گونه های مختلف جنس براسیکا (شامل کلزای تیپ زمستانه، کلزای تیپ بهاره، شلغم روغنی و خردل زراعی) در تاریخ کاشت مناسب منطقه کشت شدند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های بهاره کلزا به طور قابل توجهی بیشتر از گونه‌های دیگر بود. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ‌‌های زمستانه کلزا، بهاره کلزا، شلغم روغنی و خردل زراعی به ترتیب 1381، 2191، 1780 و 1915 کیلوگرم در هکتار بود. بخش بزرگی از تغییرات عملکرد دانه به عوامل محیطی مانند بارندگی و اثر متقابل دما × تابش (خارج قسمت فتوترمال) بستگی داشت. بین عملکرد دانه ژنوتیپ‌های کلزای بهاره و شلغم روغنی با بارندگی طی فصل رشد رابطه مثبت خطی وجود داشت. نرخ افزایش عملکرد دانه به ازای هر یک دهم واحد افزایش خارج قسمت فتوترمال در ژنوتیپ‌های زمستانه کلزا، خردل زراعی، بهاره کلزا و شلغم روغنی طی دوره گلدهی به ترتیب 582، 574، 336 و 303 کیلوگرم در هکتار و طی دوره بین پایان گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک به ترتیب 749، 732 ، 658 و 240 کیلوگرم در هکتار بود. با توجه به دیررس‌تر بودن ژنوتیپ‌های زمستانه کلزا و خردل زراعی نسبت به دو ژنوتیپ دیگر و مصادف شدن مراحل زایشی آنها با دماهای بالاتر، واکنش عملکرد دانه به افزایش خارج قسمت فتوترمال در این ژنوتیپ‌ها نسبت به ژنوتیپ‌های دیگر بیشتر بود. برتری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های بهاره کلزا نسبت به ژنوتیپ‌های دیگر تائید سازگاری این ژنوتیپ‌ها به شرایط محیطی منطقه بود.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Seed Yield in Three Species of Brassica (Brassica napus L., B. rapa L., B. junceae L.): Effect of Rainfall and Photothermal Quotient in Rainfed Conditions of Gonbad

نویسنده [English]

  • A. Faraji
چکیده [English]

Increasing terminal drought and heat stresses in Gonbad area necessiate evaluation and selection of superior genotypes from different species of Brassica. A field experiment was conducted at Agricultural Research Station of Gonbad during 2003–2006 growing seasons. Twenty genotypes from three species of Brassica (five genotypes of spring type, B. napus (STN), five genotypes of winter type, B. napus (WTN), five genotypes of B. rapa (turnip), and five genotypes of B. junceae (mustard)] were sown at optimum sowing date. Combined analysis of variance showed that the mean seed yield (SY) of STN genotypes was considerably greater than other genotypes. The mean SY of WTN, STN, turnip, and mustard genotypes were 1381, 2191, 1780, and 1915 kg ha-1, respectively. A great proportion of SY variation was related to environmental factors such as rainfall, and interaction of temperature × radiation (photothermal quotient, PTQ). In STN and turnip genotypes, there was a positive linear relationship between SY and rainfall during growing season. For each 0.1 unit increase in PTQ during flowering period, SY of WTN, mustard, STN, and turnip genotypes increased by 582, 574, 336, and 303 kg ha-1, respectively. For each 0.1 unit increase in PTQ from termination of flowering to physiological maturity, SY of WTN, mustard, STN, and turnip genotypes also increased by 749, 732, 658, and 240 kg ha-1, respectively. The number of days from emergence to physiological maturity in WTN and mustard genotypes was longer than STN and turnip genotypes. Therfore, the reproductive stages of WTN and mustard genotypes coincided with higher temperatures, led to a greater response of SY to increase in PTQ. The SY superiority of STN genotypes showed that STN genotypes are better adapted to rainfed environmental conditions of Gonbad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Brassica
  • rainfall
  • temperature
  • Radiation and Seed yield